صنعت فضایی ایران

صنعت فضایی ایران از سال ها پیش اعلام موجودیت کرد. اعلام موجودیت رسمی این صنعت در اذهان مردم، بر می گردد به پرتاب ماهواره امید در 14 بهمن 1387، زمانی که برای اولین بار توانستیم ماهواره ای کوچک را در مدار 300 کیلومتری قرار دهیم. برای همین هم روز 14 بهمن شد روز فناوری فضایی. پس از آن پرتاب تمجیدها و خوشحالی های زیادی کردیم اما یک سوال مهم را پاسخ ندادیم! و آن اینکه اصلا چرا به صنعت فضایی نیاز داریم. صنعتی که برای به ثمر رسیدن آن باید هزینه های سنگینی کرد. آیا این همه خرج واقعا لازم است؟ در ادامه سه دلیل مهم برای توسعه فناوری فضایی را بیان خواهیم کرد.

اقتصاد فضایی

تصور می شود صنعت فضایی در نگاه اول بسیار پر هزینه است اما با نگاهی به سرمایه گذاری های ابرقدرتها و حتی کشورهای در حال توسعه می توان فهمید که انگار خبری هست! به گزارش روزنامه جوان، سرمایه‌گذاری در فضا، سودآوری بسیار بالایی در کوتاه‌مدت و درازمدت برای کشور‌ها دارد و سود بازگشتی حاصل از سرمایه‌گذاری در این صنعت، بیش از ۱۵برابر تخمین‌زده می‌شود، به همین دلیل هزینه کردن در این زمینه سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. امریکا در سال ۲۰۱۴، ۲۰‌میلیارد دلار در زمینه ماهواره سرمایه‌گذاری و در مقابل حدود ۸۲‌میلیارد دلار سود کرد، یعنی چهار برابر سرمایه‌ای که هزینه کرده بود درآمدزایی داشت. مهم‌تر اینکه توانست ۲۳۸‌هزار شغل ایجاد کند، بنابراین هر چقدر در این زمینه در کشور سرمایه‌گذاری کنیم، سود است.

سنجش از دور ماهواره

سنجش از دور یکی از مهمترین موارد کاربرد ماهواره است که اطلاعات زیادی در اختیار کاربران قرار می دهد. در فرایند سنجش از دور، ماهواره اطلاعات مختلف روی سطح زمین را ثبت می کند. این اطلاعات می تواند تصاویر، داده های حرارتی و سایر انرژی های بازتاب شده از سطح زمین باشد. این اطلاعات در اختیار متخصصان جهت تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

برای متخصصان نظامی و اطلاعاتی تصاویر بدست آمده از ماهواره به صورت لحظه به لحظه، ارزش طلایی دارد. اشراف اطلاعاتی در پهنه گسترده ای از کره زمین، قدرت بالایی به تصمیم گیران و فرماندهان نظامی در اتخاد تصمیم درست در داخل وخارج از کشور خواهد داد. طبیعی است که دستیابی به این اطلاعات نظامی از طریق ابرقدرتهای دارای این فناوری اگرچه دور از ذهن است ولی با فرض پاسخ مثبت آنها در ارائه اطلاعات، باید هزینه های گزافی بابت خرید این اطلاعات پرداخت کرد.

اطلاعات سنجش از دور برای متخصصانی که پایش زمین کشاورزی می کنند بسیار کاربردی است. توسط این اطلاعات می توان مرغوب ترین زمین ها را شناسیی کرد. میزان بازدهی محصولات را تخمین زد، درصد رطوبت و اسیدیته خاک را تخمین زد، مناسب بودن زمین کشاورزی برای کاشت یک محصول خاص بررسی می شود. این اطلاعات به صورت رایگان و پولی توسط سرویس دهندگان سنجش از دور ماهواره به مشتریان ارائه می شود. قطعا تولید این اطلاعات برای صاحبان ماهواره سود سرشاری را بدنبال خواهد داشت و کشورهای دارای صنعت سنجش از دور به خوبی از ارائه این خدمات سود می برند.

سایر کاربردهای سنجش از دور شامل نظارت بر آلودگی، پیش بینی آب و هوا، مدیریت جنگلها، اکتشاف معادن، محاسبه حجم منابع آب و بررسی نقشه‌های پوششی و ساختمانی کشورها است.

ارتباطات ماهواره ای

از مهمترین کاربردهای دیگر ماهواره، ارتباطات است. ماهواره می تواند دو نقطه دور از زمین را به سرعت به هم اتباط دهد. همین موبایل های ما از ماهواره استفاده می کنند. شبکه های تلویزیونی ماهواره ای از دیگر موارد کاربردی ماهواره هستند. سرویس ماهواره GPS از موارد مهم کاربرد ماهواره است.

کشوری مثل جمهوری اسلامی ایران با توجه به مواضعی که دارد در سطح جهانی ناگزیر از توسعه همه جانبه فناوری فضایی در حوزه های یاد شده است. این فناوری علاوه بر کاهش هزینه های اقتصادی بابت خرید خدمات ماهواره ای، سود اقتصادی نیز به همراه خواهد داشت. تولید و خدمات فضایی در داخل کشور به مراتب با هزینه های کمتر رخ خواهد داد که نه تنها نیاز داخل را تامین می کند، صادرات محصول و خدمات به کشورهای همسایه و هم پیمانان بین المللی ایران را در پی دارد. علاوه بر این وجود چرخه کامل فناوری فضایی وابستگی کشور به برخی خدمات خاص ماهواره ای را از بین خواهد برد.

در مصاحبه ای که رئیس سازمان فضایی با فارس داشت لزوم توسعه صنعت فضایی را این چنین بیان کرد:

چرا به جای استفاده از داده‌های ماهواره‌های بین المللی، اصرار بر پرتاب ماهواره‌های بومی داریم؟

سالاریه: صنایع پیشرفته همچون انرژی اتمی، صنایع دفاعی و به طور کلی صنایع های‌تک، حوزه‌های تحریمی هستند که ایران نمی‌تواند به راحتی از ظرفیت سایر کشورها استفاده کند، لذا چاره‌ای نداریم به سمت تامین بومی آن محصول یا خدمت حرکت کنیم و تلاش کنیم تا نیاز داخل را از طریق سرمایه‌گذاری داخلی و توسعه دانش و فناوری داخلی برآورده کنیم. در مورد صنعت فضایی هم همین اتفاق می‌افتد زیرا صنعت فضایی شدیدا تحریمی است و ما به آسانی نمی‌توانیم در حوزه‌ ماهواره و تامین ماهواره‌ها که نیاز جدی کشور است از ظرفیت سایر کشورها استفاده کنیم، به طور مثال مالک یک ماهواره خارجی شویم، یا ساده و ارزان از امکانات و تصاویر آنها استفاده کنیم. به عنوان نمونه درخصوص دریافت تصاویر ماهواره‌ای، ما باید ماهواره‌هایی داشته باشیم که در کوتاه‌ترین زمان و زمان دلخواه مد نظر خودمان به داده‌های ماهواره‌ای دسترسی داشته باشیم، اما امروز شاهدیم وقتی که می‌خواهیم از ماهواره‌ و تصاویر ماهواره‌ای استفاده کنیم باید تصویر را سفارش گذاری کنیم که در بسیاری از مواقع در هنگام نیاز، داده‌های مد نظر در اختیار ایران قرار نمی‌گیرد.

نکته دیگر اینکه صنعت فضایی حوزه‌ای است که باعث اقتدار اقتصادی، اقتدار فناوری و اقتدار در حوزه‌های امنیتی کشور می‌شود؛ اگر ما در صنعت فضایی و صنعت ماهواره ورود کنیم و کشور را رشد دهیم این رشد در صنعت فضایی، صنعت ساخت ماهواره و ماهواره‌بر به صورت خاص، از لحاظ توسعه فناوری باعث ارتقا کشور می‌شود، زیرا فناوری‌های جدید به یکدیگر مرتبط هستند یعنی کشوری که مثلا در حوزه‌ی صنعت ماهواره و ماهواره‌بر دارای فناوری و قدرت است طبیعتا در بسیاری از حوزه‌های دیگر هم امکان استفاده از آن فناوری را دارد و صاحب قدرت خواهد بود، بدون شک داشتن این فناوری می‌تواند قدرت اثرگذاری بسیار مثبتی در منطقه و کشورهای اطراف به لحاظ سیاسی، اقتصادی و حوزه‌های مربوط به امنیت را برای کشور ایجاد ‌کند.