همانطور که در خبرها ذکر شد جمهوری اسلامی ایران از اولین موتور توربوجت بومی خود پرده برداشت. به خاطر اهمیت موضوع بر آن شدیم که به صورت مختصر این موتور را بررسی کنیم.
مشخصات ظاهری موتور:
آنجه که در خبرها و در تصاویر دیده شده از این موتور بدست می آید، این است که موتور مورد نظر توانایی تولید نیروی جلوبرنده برای پرنده هایی تا وزن 10 تن را داراست. قطر موتور حدودا نیم متر و طول آن در بدون پس سوز حدود 1.3 متر است و با پس سوز حدودا 2.5 متر است.
با مشاهده تصاویر کارگاه ساخت موتور، طبقات کمپرسور موتور ملی اوج، 8 طبقه به نظر می رسد و محفظه احتراق آن از نوع حلقوی (annular) است.
اهمیت موتور توربوجت اوج
برای بنده همواره این سوال مطرح بود که با توجه به نیاز صنایع هوایی، خصوصا صنایع دفاعی برای دستیابی به موتورهای توربوجت و توربوفن، چرا اقدامی اساسی در این زمینه صورت نمی گیرد. اقدامی که به دور از احساسات و با مدیریت و آینده نگری باشد. زیرا قبلا، تصمیمات نادرستی در زمینه توسعه موتور هوایی گرفته شد و بعید است که خروجی داشته باشد. منظور بنده همان پروژه طراحی و ساخت موتور توربوفن هواپیمای مسافربری 150 نفره بود که در مطلبی به نقد آن پرداختیم.
با توجه به سطح تکنولوژی که در زمینه توربین گاز در کشور وجود دارد، می توان گفت که توانایی تولید موتور توربوجتی که سطح تکنولوژی آن برای 40 سال پیش است وجود دارد. موتورهایی که در صنعت نظامی کاربرد زیادی دارند مثل موتور J85 که پیشران جنگنده اف 5 است. شاید رسیدن به تکنولوژی روز موتورهای توربوجت که حاصل سالها تجربه شرکتهای سازنده است در وضعیت کنونی دور از ذهن باشد ولی با توجه به دانشی که متخصصان داخلی در زمینه طراحی و ساخت موتور دارند، مطمئنا می توانند موتوری را به صورت مهندسی معکوس تولید کنند. به نظر بنده مدیران صنعت دفاعی سرانجام به این نتیجه رسیده اند که باید چنین کاری کرد و دست به کار شده اند و تولید موتور ملی اوج را به روش مهندسی معکوس کلید زده اند که این هم جای امیدواری دارد (البته اگر واقعا تست این موتور موفقیت آمیز بوده باشد). طبق شواهدی که از مشخصات ظاهری موتور اوج بدست آمده است، به احتمال زیاد این موتور از روی موتور توربوجت J85 الگوبرداری شده است.
موتور توربوجت J85
موتور J85 ساخت شرکت جنرال الکتریک است و جزء موتورهای کوچک در پیشرانهای جنگنده به حساب می آید. کمپرسور آن 8 مرحله ای و محوری است، قطر آن حدود نیم متر و طول حدودی 1 متر دارد. بیشترین دور موتور حدود rpm 16500 است. این موتور در حالت خشک 13 کیلو نیوتون تراست تولیدمی کند.
General characteristics
- Type: Turbojet engine (with or without afterburner)
- Length: 45.4–51.1 in (115–130 cm) (depending on accessory equipment installed)
- Diameter: 17.7 in (45 cm)
- Dry weight: 396–421 lb (180–191 kg) (depending on accessory equipment installed)
Components
- Compressor: 8 stages (9 in J85-21) axial
- Combustors: annular
- Turbine: 2 stages
- Fuel type: jet fuel
Performance
- Maximum thrust: 2,850–3,100 lbf (12.7–13.8 kN) (dry)
- Overall pressure ratio: 8.3
- Air mass flow: 45 lb (20 kg) per second
- Turbine inlet temperature: 977C
- Specific fuel consumption: 0.96 – 0.97 lb/(lbf·h) (27 g/kN·s)
- Thrust-to-weight ratio: 7.5 (-21), 6.6 (-5), 6.8 (-13), 7 (-15)
باید توجه داشت که این موتور به طور وسیعی کاربرد داشته و در نوع خود موفق بوده است. حتی در سال های پیش به عنوان موتور هواپیمای White_Knight که حامل فضاپیمای spaceship بود، استفاده شد.
با توجه به این الگو برداری می توان پیش بینی کرد که موتور اوج توانایی به کارگیری روی جنگنده هایی در ابعاد و اندازه های زیر را داراست زیرا این جنگنده ها از موتور J85 بهره برده اند:
جنگنده F5
جت آموزشی Canadair CT-114 Tutor
جت آموزشی Northrop T-38 Talon
جنگنده Cessna A-37 Dragonfly
به هرصورت مهندسی معکوس موتور توربوجت که سطح تکنولوژی آن بالاست نه تنها ساده نیست بلکه بسیار ارزنده هست. یکی از گلوگاههای صنعت در زمینه تولید این موتور ها، متالوژی و تکنولوژی ساخت مواد در دما و سرعت دور بالاست. قبل از این، صنعت داخلی توانایی تولید توربین های گاز صنعتی در دور موتورهای پایین را از صفر تا صد داشت. دور موتوری در حدود 5000 rpm، اما زمانی که دور موتور چندبرابر بیشتر شود، تکنولوژی ساخت باید بالاتر باشد. اگر به ادعای مسئولین، این موتور بومی بوده و تست های آن با موفقیت پشت سر گذاشته شده است، باید منتظر پیشرفت های بیشتری در این زمینه بود و ورود ایران به این عرصه را تبریک گفت (آنچه که در اینجا درمورد موتور ملی اوج بررسی گردید صرفا تحلیلی از مستنداتی بود که در رسانه ها انتشار داده شده بود).
باید پایه ای برای رسیدن به General Electric J79 باشه، در غیر این صورت قابل توجه نیست.
نظرات بعضی از دوستان، آدم رو به یاد شخصیت گلان توی فیلم گالیور میندازه که همش میگفت؛
ما موفق نمیشیم، من میدونستم، ما به فنا میریم، من میدونستم.
آقایون تا ابد که قرار نبوده ما به تکنولوژی ساخت یه بلید توربین نرسیم. به هر حال تو این کشور هم دانشمند هست، بودجه هست، امکانات میخرن و میسازن. راجب علم و پیشرفت چی فهمیدین شما؟؟؟!؟!!؟!
موفق باشید.
طراحی یه پهپاد بلند پرواز با این موتور خیلی وسوسه کننده است…..یعنی بالای سر بیوه سیاه بپره…..
شما از کجا میدونی که نداریم افرادی مثل شما هیچی نمیدونند
یه دونه موتور اف 5 رو رنگ کردن گذاشتن اونجا میگن ما ساختیم! ما هنوز تکنولوژی ریخته گری بلیدهای توربین تو شرایط خلا رو نداریم .نمیدونم اینا چی میگن
واقعا موافقم هر کسی که یک اطلاعات کمی هم در رابطه با موتور های جت داشته باشه متوجه میشه طراحیش قدیمی وبرای یک هواپیمای جت معمولی هستش چه برسه به ریخته گری در خلا
سلام
به نظرم اطلاعات شما در مورد ریخته گری بلید ها در ایران خیلی کم هست.
الان صنایع مکانیک و شرکت مپنا سالهاست که ریخته گری تحت خلع با تکنولوژی کریستالهای هم محور رو دارن. اخیرا مپنا تک کریستال هم ریخته گری میکنه. خیلی از سوپر آلیاژهای هم هم هواریز هستند.
برای شروع به ساخت یک پرنده کاملا ایرانی ، شروع بسیار خوبی محسوب میشه
موفق باشید